| НАР | 02 |
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи «Пирӗн пурнӑҫ» хаҫат 3391 экземплярпа тухса тӑрать. Районта пурӑнакансен йышӗ сахал пулнине шута илсен ку цифра самаях пысӑк. Хаҫат редакцийӗ А.Н. Оринова ертсе пынипе хаҫат вулакансен кӑмӑлне кайтӑр тесе пур майсемпе те усӑ курать.
Ӗҫ ушкӑнӗ республикӑри конкурссене яланах хутшӑнать, чылай чухне малтисен йышне кӗрет. Нумаях пулмасть шалти ӗҫсен министерстви йӗрке хуралӗ темипе ҫыракан республикӑри массӑллӑ информаци хатӗрӗсем хушшинче ирттернӗ ҫулленхи ӑмӑртӑва пӗтӗмлетнӗ. «Право йӗрки» 14-мӗш конкурсӑн лауреачӗсем хушшинче «Пирӗн пурнӑҫ» редакцийӗ те пур. Хаҫата «Яланах стройра» номинацире ҫӗнтерӳҫӗсен ретне кӗртнӗ, дипломпа тата хаклӑ парнепе чысланӑ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнче тӳрех 3 социаллӑ объект тӑваҫҫӗ: район центрӗнчи шкул ҫумне хушма ҫурт, вӑй-хал культурипе спорт комплексӗ тата тӑлӑх ачасем валли 15 хваттерлӗ ҫурт. Хӗрлӗ Чутайри пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулӑн хушма ҫуртне «Ялӑн социаллӑ аталанӑвӗ» федераллӑ тӗллев программипе килӗшӳллӗн тӑваҫҫӗ. Халӗ кунта шалти ӗҫсем пыраҫҫӗ. Пӗрремӗш хутра ӗҫсем вӗҫленнӗ, иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗшӗнче те тумалли нумаях юлман. Шыв тата ӑшӑ пӑрӑхӗсене хурса ҫитернӗ. Ҫавӑн пекех сакайӗнче ӑшӑ тытӑмне туса пӗтернӗ, вентиляции вырнаҫтарнӑ, пур ҫӗрте те пластик кантӑксем лартнӑ. Ҫурта 2012 ҫулхи нарӑсӑн 23-мӗшӗнче хута яма палӑртаҫҫӗ. Унӑн лаптӑкӗ 1 408,5 тӑваткал метр. Вӑл 240 ача вӗренмелӗх пулать.
Вӑй-хал культурипе спорт комплексне вара кӑҫал ҫӗртмере, Республика кунӗ тӗлне уҫасшӑн. Халӗ ҫуртӑн тимӗр кӳлепине пуҫтарса пӗтернӗпе пӗрех. Нарӑс уйӑхӗн варринче кирпӗч хурса пӗтересшӗн. Ҫавӑн пекех кӗске вӑхӑтрах ҫурта хупламалла тата ӑшӑ хатӗрӗсене вырнаҫтармалла.
Ҫамрӑк тухтӑрсем яла ӗҫлеме каясшӑн. Хальлӗхе 60 ытла ҫын «Земски тухтӑр» программӑна хутшӑнма кӑмӑл тунӑ. Вӗсенчен ытларахӑшӗ Патӑрьел, Шупашкар, Ҫӗмӗрле, Элӗк, Хӗрлӗ Чутай, Елчӗк, Йӗпреҫ тата Етӗрне районӗсенче ӗҫлесшӗн. Ҫавӑн пекех Чӑваш Енре ҫуралса ӳснӗ, анчах ҫӗршывӑн ытти тӑрӑхӗсенче вӑй хуракан ҫамрӑк тухтӑрсем те тӑван ене ӗҫлеме таврӑнасса пӗлтернӗ. Яла кайма вӗсене патшалӑх 1 миллион тенкӗ парса пулӑшни хавхалантарать. Шанӑҫа ҫамрӑк ӑстасен 5 ҫул ӗҫлесе тӳрре кӑлармалла. Укҫана ҫурт-йӗр тума е туянма тата ытти ыйтусене татса пама усӑ курма юрать. Раҫҫейре программа 2012-мӗш ҫултан ӗҫлеме пуҫлать. Унта 35 ҫула ҫитмен аслӑ пӗлӳллӗ медицина ӗҫченӗсем хутшӑнма пултараҫҫӗ. Ҫапла майпа патшалӑх ҫамрӑксене яла илӗртес тӗллевлӗ. Паянхи кун республикӑри ялсенчи сывлӑх учрежденийӗсене тухтӑрсем 19 процент таран ҫитмеҫҫӗ.
2012 ҫулта Хӗрлӗ Чутай районӗ туса хунӑранпа 85 ҫул ҫитет, Хӗрлӗ Чутай ялӗ 430 ҫулхи юбилейне паллӑ тума хатӗрленет. Ҫак ятпа районта ҫӗнӗ энциклопеди кӑларма материалсем пухаҫҫӗ. «Краткая эциклопедия Красночетайского района» кӗнекене 2004 ҫулта пичетлесе кӑларнӑччӗ, районти чылай паллӑ ҫын пирки ку энциклопедире паллаштарнӑ, ҫав вӑхӑтрах чылай ҫын пирки каласа парайман. Районта пурӑнакансем халӗ хӗрсех ҫӗнӗ энциклопедии валли материалсем пухаҫҫӗ кӑна мар, хӑйсем те кӗнеке пичетлесе кӑлараҫҫӗ. Нумаях пулмасть Галина Зотовӑн «Штанашский край Краткая энциклопедия Штанашского сельского поселения» ятлӑ кӗнеки кун ҫути курчӗ. Раштавӑн 16-мӗшӗнче Хӗрлӗ Чутайри культурӑпа кану центрӗнче Ишеккассинче ҫуралса ӳснӗ Валерий Гурьевич Орлов пухса хатӗрленӗ «Отчий край. История сел и деревень Красночетайского района Чувашской Республики» ятлӑ кӗнекен презентацийӗ пулчӗ. Кӗнеке презентацине вырӑнти администрации пуҫлӑхӗ Александр Башкиров, Хӗрлӗ Чутай ентешӗсем ЧППУ-н художественно-графический факультет деканӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗ Анатолий Данилов, ЧППУ профессорӗ Георгий Яковлев, МАДИ профессорӗ Анатолий Никитин хутшӑнчӗҫ.
Раштавӑн 16-мӗшӗнче Хӗрлӗ Чутай районӗнче фольклор ушкӑнӗсен «Иксӗлми Чутай ҫӑлкуҫӗсем» VI фестивалӗ пулчӗ. Уявра районти 10 фольклор коллективӗ тата сусӑрсен вырӑнти «Надежда» (чӑв. «Шанчӑк») обществин артисчӗсем хӑйсен пултарулӑхӗпе паллаштарчӗҫ. Уяв программи питех те пуян, кашни коллектив мухтава тивӗҫлӗ.
Хӗрлӗ Чутайсем Ҫӑварни уявне халалланӑ юрӑ-кӗвӗ шӑрантарса пӗрремӗш вырӑн йышӑнчӗҫ. Иккӗмӗш вырӑнта Хусанушкӑньти «Урпаш» тата Штанашри «Шуҫӑм» ушкӑнсем, виҫҫӗмӗш вырӑнта — Кив Атикассинчи «Шупуҫ», Паньтӑкри «Сӑр таппи» тата сусӑррисен «Шанчӑк» фольклор ушкӑнӗсем.
Сӑнсем (36)
Чӑваш халӑхӗн пуласлӑхӗшӗн тӑрӑшакан маттурсем пирӗн йӑхташӑмӑрсем хушшинче кашни ӗмӗртех пулнӑ теме эпир, 21 ӗмӗр ҫыннисем, тивӗҫлипех пултаратпӑр. Ахальтен-и пирӗн халӑх тем тӗрлӗ истори тумхахӗ урлӑ та утса тухса паянччен сыхланса юлнӑ. XVIII ӗмӗрӗн иккӗмӗш ҫурринче ҫуралнӑ Ермий Рожанские те эпир ҫав маттур чӑвашсен шутнех кӗртме тивӗҫлӗ. Вӑл ҫуралнӑранпа 270 ҫул ҫитнине халалласа Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Мӑн Этменти вӑтам шкулта раштавӑн 16-мӗшӗнче районти шкулсенче чӑваш чӗлхине вӗрентекенсемпе конференци иртрӗ. Ҫавӑн пекех ку конференцие И.Н.Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн преподавателӗсем те хутшӑнчӗҫ. Чи малтанах ҫак шкулти чӑваш чӗлхин вӗрентекенӗ Н.В.Ермакова слайд мелӗпе урок ирттересси пирки мастер-класс ирттерчӗ, кайран вӑлах Ермий Рожанский ӗҫӗ-хӗлӗ пирки доклад турӗ. XIX ӗмӗр пуҫламӑшӗнчех чӑвашсене ҫутталла туртӑнма пулӑшнӑ Кӑрмӑш пупӗ пирки ЧФК факультечӗн профессорӗ В.
Ҫак кунсенче Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Штанашри шкулта Галина Зотова пухса хатӗрленӗ «Штанашский край Краткая энциклопедия Штанашского сельского поселения» кӗнеке хӑтлавӗ иртрӗ.
Зотова Галина Вячеславовна ҫак шкулта 1980 ҫултанпа акӑлчан чӗлхи вӗрентет. Раштавӑн 17-мӗшӗнче Илья Николаевич Ульянов шкула тӗрӗслеме килнӗренпе 140 ҫул ҫитет, тата ҫак кунсенче Галина Вячеславовна хӑйӗн 55 ҫулхи юбилейне паллӑ турӗ. Шӑпах хӑй ҫуралнӑ кун тӗлне авторӑн ҫӗнӗ кӗнеки кун ҫути курчӗ.
Юбиляра саламлама унӑн Етӗрне районӗнчи ентешӗсем — Пӗрҫирлан шкулӗнчи вӗрентекенсенчен тӑракан «Илем» ансамбль (ертӳҫи Иван Любимов композитор), Кӑкшӑм ял администраци пуҫлӑхӗ, пӗрле вӗреннӗ Константин Михайлов, тӑванӗсем Ирина, Валентина тата Людмила учительсем, Штанаш ял администрацинче вӑй хуракансем килнӗ. Уява Штанаш шкул директорӗ В.Н. Парикова уҫрӗ, Галина Вячеславовнӑн кун-ҫулӗпе паллаштарчӗ. Вӗренекенсем Галина Вячеславовнӑна халалласа презентаци хатӗрленӗ. Персирлан шкулӗн пуҫламӑш класс вӗрентекенӗ Ирина Вячеславовна Григорьева уява ертсе пычӗ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Сӗнтӗркасси культура ҫурчӗ умӗнче Пӑкачав вӑрҫи вӑхӑтӗнче чапа тухнӑ Некей паттӑра халалланӑ палӑка хатӗрлеме пуҫланӑ.
Хусанушкӑнь ял тӑрӑхӗнчи культура ӗҫченӗсемпе депутачӗсем виҫӗ кун тӑрӑшрӗҫ — малтанхи кун хӑрнӑ улмуҫҫисене касрӗҫ, тымарӗсене кӑкларӗҫ, кайран вара никӗс ярса палӑка вырнаҫтармалли тӗпе кирпӗчрен купаларӗҫ. Халӗ ӗнтӗ палӑка вырнаҫтармалли ҫеҫ юлать.
Некей — Пӑкачав вӑрҫи вӑхӑтӗнче чапа тухнӑ чӑваш. 1774 ҫулта вӑл Пӑкачавпа пӗрле Кӑрмӑш хулине илме хутшӑннӑ. Ун хыҫҫӑн, Пӑкачав Улатӑр енне кайсан, чӑвашсене ҫӗклес тӗлӗшпе чӑваш ҫӗрне таврӑнать. Хусантан ҫитнӗ ҫар Кӑрмӑша ярса илсе унӑн тусӗсене тыткӑна илнине пӗлсен вӑл хулана ҫитет, юлташӗсене ҫӑлать. Хулара ҫирӗпленеймен хыҫҫӑн Сӑр хӗррине куҫаҫҫӗ. Некей малалла та вӗсене хирӗҫ янӑ вырӑс салтакӗсене хирӗҫ хастар кӗрӗшет, ҫарсене пысӑк шар кӑтартать.
Ҫак кунсенче Чутайсем кооперативсен кунне уявларӗҫ. Уява чӑваш эстрада артисчӗсем Светлана Печникова, Виталий Адюков, Татьяна, ҫамрӑксен эстрада ташӑ коллектиӗ «Каприз» илем кӳчӗҫ.
Хӗрлӗ Чутай райпо председателӗ район пуҫлӑхӗ Александр Степанов, Чувашпотребсоюз совет передседателӗ Валерий Павлов, Хӗрлӗ Чутай администрации пуҫлӑхӗ Александр Башкиров, ял хуҫалӑх производствӑпа кредит кооперативӗн руководителӗ «Красные Четаи-Согласие» Лидия Гомелева уява хутшӑнчӗҫ. Хӗрлӗ Чутай райпо председателӗ Александр Степанов вырӑнти ял пуҫлӑхӗсене тав хучӗпе чысларӗ. Пухӑннисем «Акконд» канихвет-шоколадне, тӗрлӗ продукципе эрехе астисе пӑхрӗҫ.
Чӗмпӗр хулине пухӑннӑ 85 ушкӑн хушшинче Хӗрлӗ Чутайсем те пулнӑ. Район чысне райадминистрацин социаллӑ аталану секторӗн заведующийӗ, юрӑҫ Александр Самсонов, «Ҫын тата ҫутҫанталӑк» халӑх музейӗн директорӗ, композитор, юрӑҫ Зоя Спиридонова тата Штанаш ял тӑрӑхӗнчи «Шуҫӑм» фольклор коллективӗ хӳтӗленӗ. Чутайсен чӑваш тумне тӑхӑннӑ Штанашсем пухӑннисем умӗнче тӑван ен илемӗ, туслӑхпа тӑванлӑх юррисене шӑрантарнӑ, хаваслӑ ташӑсемпе савӑнтарнӑ. Фольклор ушкӑнӗнче вырӑнти шкулта, медицина офисӗнче, лавкара, уй-хирте ӗҫлекенсем: З. Прокопьева, В. тата В. Париковсем, А.Арсенкин, Н.Егорова тата ыттисем.
+0.3 °C